گیربکس اتوماتیک بهتر است یا دستی؟ این سوالی است که برای اغلب افراد هنگام خرید خودرو جدید پیش می آید. برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بدانیم تفاوت گیربکس اتوماتیک با دستی چیست و هر یک چه مزایا و معایبی دارند، تا بتوانیم بهترین گزینه را برای خود انتخاب کنیم. در واقع این شرایط و نوع کاربری شما است که بهتر بودن ماشین اتومات یا دستی را تعیین می کند.
شما لذت تعویض خودکار دنده و بدون خستگی در رانندگی طولانی مدت و ترافیک را ترجیح می دهید و حاضرید هزینه بالای تعمیر و نگهداری آن را بپردازید یا کنترل بیشتر بر ماشین و هزینه های کمتر برایتان اولویت دارد؟
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تفاوت های این دو نوع گیربکس و انتخاب بهترین گزینه تا پایان این مطلب همراهمان باشید.
گیربکس چیست؟
همانطور که می دانید وظیفه گیربکس در خودرو، انتقال گشتاور ایجاد شده در موتور به چرخ ها با توجه به نیاز خودرو است. در واقع گیربکس قدرت موتور را تنظیم کرده و به راننده این امکان را می دهد که خودرو را با سرعت های مختلف در هر شرایطی کنترل کند. هر موتور می تواند میزان مشخصی از توان و گشتاور را تولید کند. اما این گیربکس است که با تغییر دنده باعث می شود بدون بالا بردن دور موتور و گشتاور بتوان به سرعت دلخواه رسید.
در ادامه با بیان سیستم و نحوه کار، به شرح تفاوت گیربکس دستی و اتوماتیک می پردازیم:
گیربکس دستی یا معمولی چیست؟
در گیربکس معمولی راننده برای شتاب گیری یا کاهش سرعت ماشین باید دنده ها را به صورت دستی تعویض کند. در این سیستم، تعویض دنده نیازمند گرفتن پدال کلاچ و تغییر دنده با استفاده از اهرم دستی موجود روی کنسول مرکزی خودرو یا ستون فرمان است. با فشردن پدال کلاچ، صفحه کلاچ از موتور جدا شده و انتقال قدرت بین پیشرانه و جعبه دنده قطع می شود. در این هنگام راننده با تغییر موقعیت اهرم مربوطه، ضریب دنده مورد نظر خود را انتخاب می کند. با رها کردن پدال کلاچ، مجددا انتقال قدرت و گشتاور از سمت موتور به گیربکس برقرار شده و خودرو حرکت می کند.
هر دنده نسبت خاصی را بین سرعت ماشین و قدرت موتور به وجود می آورد. تعداد دنده در خودروهای دستی متفاوت بوده و از 4 تا 6 متغیر است.
گیربکس دستی چه مزایایی دارد؟
- تسلط و کنترل بیشتر راننده بر روی سرعت و عملکرد خودرو به ویژه در شرایطی مانند سبقت گیری، رانندگی در خارج از جاده های معمولی و در مسیرهای شیب دار و پر پیچ و خم
- شتاب بهتر و جذابیت برای رانندگان ماشین های مسابقه
- سیستم و ساختار ساده تر قطعات
- هزینه تعمیرات و نگهداری کمتر
- مصرف سوخت کمتر به دلیل توانایی راننده در کنترل دور موتور متناسب با شرایط رانندگی
- جذابیت بیشتر برای علاقه مندان به هیجان در رانندگی
- قیمت پایین تر خودروهای دارای دنده دستی
معایب گیربکس دستی
- رانندگی خسته کننده در مسیرهای طولانی و ترافیک سنگین که نیاز به تعویض مکرر دنده دارد.
- نیاز به تمرین بیشتر برای تسلط بر رانندگی
- نیاز به تعویض دوره ای مجموعه دیسک و صفحه کلاچ
گیربکس اتوماتیک چیست؟
در گیربکس اتوماتیک راننده دخالتی در کلاچ گیری و تغییر ضریب دنده ندارد و این کار به شکل نسبتا هوشمندی توسط خود گیربکس و جعبه دنده انجام می شود. در واقع سیستم انتقال قدرت برای مدیریت قدرت و گشتاور موتور و رساندن آن به چرخ ها از مبدل گشتاور استفاده می کند. در این نوع گیربکس راننده تنها باید حالت رانندگی مورد نظر خود را انتخاب کند تا گیربکس به طور کاملا خودکار در زمان مناسب دنده را تعویض نماید.
انواع گیربکس اتوماتیک
برخلاف ساختار فنی مشابه در گیربکس های دستی، گیربکس اتوماتیک دارای انواع مختلفی است:
گیربکس اتوماتیک AT
متداول ترین نوع گیربکس اتوماتیک که در بازار با کد AT شناخته می شود دارای سیستم کلاچ از نوع مبدل گشتاور یا تورک کانورتر است. در این سیستم کلاچ، گشتاور موتور توسط مجموعه ای متشکل از پمپ، توربین و پره ها از طریق جریان دورانی روغن ره داخل گیربکس و از آنجا به دیفرانسیل و چرخ ها منتقل می شود. گیربکس اتوماتیک AT کارایی مناسبی دارد و مزیت آن نسبت به انواع دیگر استهلاک کمتر است.
گیربکس اتوماتیک دو کلاچه DCT
ساختار داخلی گیربکس DCT شباهت زیادی به جعبه دنده دستی دارد اما سامانه کلاچ آن متفاوت است و بر همین اساس به دو گونه تر و خشک تقسیم می شود. در گیربکس اتوماتیک دو کلاچه خشک، مجموعه کلاچ توسط هوا خنک می شود اما دو کلاچه تر از طریق روغن خنک می شود و استهلاک کمتری دارد. به طور کلی استهلاک و اتلاف نیرو در گیربکس DCT از انواع دیگر کمی بیشتر است.
گیربکس CVT
این نوع از گیربکس های اتوماتیک از مکانیزم تسمه و مخروط استفاده می کند که نتیجه آن پیوسته بودن ضرایب دنده و تعویض دنده بسیار نرم است. اما نسبت به سایر گیربکس ها کندتر است.
گیربکس AMT
گیربکس AMT یا نیمه خودکار همان گیربکس دستی است با این تفاوت که سیستم کلاچ گیری و تعویض دنده به صورت اتومات انجام می شود. لذا لازم نیست راننده کلاچ بگیرد و دنده را به وسیله اهرم تعویض کند.
مزایای گیربکس اتوماتیک
- سهولت در رانندگی و استرس کمتر
- خستگی کمتر هنگام رانندگی در ترافیک و مسیرهای طولانی
- افزایش سرعت واکنش راننده در مواقع بحرانی و کاهش خطر تصادف
- احساس آرامش بیشتر با تعویض نرم دنده
- مناسب برای رانندگان تازه کار و افراد با محدودیت های فیزیکی
معایب گیربکس اتوماتیک
- خسته کننده برای علاقه مندان به رانندگی
- تسلط کمتر راننده بر سیستم انتقال قدرت به ویژه در زمان سبقت گرفتن و شرایط رانندگی خاص مانند مسیرهای پر پیچ و خم و شیب دار
- ساختار پیچیده تر از نظر مکانیکی
- هزینه تعمیر و نگهداری بیشتر
- شتاب کمتر
- مصرف سوخت بالاتر البته مقدار مصرف سوخت در خودروهای جدیدتر به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
- قیمت بالاتر خودروهای اتومات نسبت به خودروهای دستی
اصلی ترین تفاوت گیربکس اتوماتیک با دستی
ساختار داخلی و سیستم کلاچ گیری در گیربکس های اتوماتیک و دستی کاملا باهم متفاوت است. با این حال بارزترین و اصلی ترین تفاوت گیربکس دستی و اتوماتیک در خودکار بودن کلاچ گیری و تعویض دنده خلاصه می شود. همین موضوع تفاوت های متعددی را در عملکرد و استفاده از این سیستم گیربکس ها به وجود آورده است که در ادامه به طور خلاصه این موارد را توضیح می دهیم:
نحوه تعویض دنده
مهمترین تفاوت گیربکس دستی با اتوماتیک در شیوه تعویض دنده است. در گیربکس دستی، راننده ابتدا کلاچ را با پای چپ می گیرد و سپس بر اساس سرعت خودرو دنده مناسب را انتخاب می کند. در این گیربکس دنده ها به ترتیب خاصی (معمولا به شکل H) چیده شده اند. در گیربکس اتوماتیک فرآیند تعویض دنده به صورت خودکار و توسط یک سیستم هیدرولیک، یک مبدل گشتاور و مجموعه ای چرخ دنده ها صورت می گیرد. زمان تعویض دنده در این نوع گیربکس با توجه به فاکتورهایی از قبیل سرعت موتور، سرعت خودرو و موقعیت دریچه گاز تعیین می شود. راننده در این سیستم تنها حالت رانندگی را انتخاب می کند.
تفاوت در مصرف سوخت
در شرایط برابر گیربکس دستی معمولا مصرف سوخت کمتری نسبت به انواع اتوماتیک دارد. به ویژه اگر راننده در انتخاب دنده مناسب برای شرایط مختلف رانندگی مهارت کافی داشته باشد. البته با پیشرفت هایی که در تکنولوژی تولید خودروهای اتوماتیک جدید صورت گرفته است، مصرف سوخت این خودروها بسیار کاهش یافته و در برخی مدل ها حتی از گیربکس دستی کمتر شده است. بنابراین اگر صرفه جویی در مصرف سوخت برایتان مهم است، باید به طور خاص مدل های اتوماتیک و دستی خودرو مورد نظر خود را باهم مقایسه کنید.
تفاوت در تجربه رانندگی
تفاوت گیربکس اتوماتیک با دستی از طرق مختلف بر تجربه رانندگی تاثیر می گذارد. رانندگی با خودرو اتوماتیک راحت تر است و چون نیاز به تعویض دنده و تمرکز زیاد برای اینکار ندارد، راننده کمتر خسته می شود. این مورد هنگام رانندگی در ترافیک سنگین بسیار پررنگ و حائز اهمیت است. همچنین تعویض دنده نرم، سواری راحت تر و آرامش بیشتری را برای راننده و سرنشینان فراهم می کند. گیربکس اتوماتیک برای رانندگان تازه کار و کم تجربه مناسب تر است زیرا نیازی به هماهنگی دست ها و پاها برای کلاچ گیری و تعویض دنده ندارد.
از طرفی برخی افراد لذت رانندگی را در کنترل و تسلط کامل بر ماشین می دانند و تعویض دنده جزئی از هیجان و جذابیت رانندگی برای آن ها است. بنابراین این افراد گیربکس دستی که کنترل و تعامل بیشتری به راننده ارائه می دهد را ترجیح می دهند. رانندگی با ماشینی که گیربکس دستی دارد چالش برانگیز تر است و کنترل خودرو در ترافیک و مسیرهای شیب دار نیاز به مهارت و تمرکز بیشتری دارد. برای بدست آوردن این توانایی ها فرد باید تمرین زیادی داشته باشد.
تفاوت در هزینه تعمیر و نگهداری
ساختار مکانیکی گیربکس اتوماتیک پیچیده تر از نوع دستی است. به همین دلیل تعمیر و نگهداری آن به تخصص و مهارت بیشتر و صرف هزینه بالاتری نیاز دارد. در حالی که تعمیر ساختار ساده گیربکس دستی بسیار کم هزینه تر است.
تفاوت در قیمت خودرو دستی و اتوماتیک
خودروهای دارای گیربکس معمولی، ارزان تر از همان خودرو با گیربکس اتوماتیک هستند. این مورد عامل بسیار تعیین کننده ای در انتخاب و خرید ماشین اتوماتیک و دستی است.
