ویسکوزیته (Viscosity) یا نرخ گرانروی یک پارامتر است که برای اندازه گیری غلظت و جریان مایعات، نیمه جامدات، جامدات و حتی گازها مورد استفاده قرار میگیرند. اندازه گیری مقدار ویسکوزیته توسط دستگاه‌هایی انجام می‌گیرد که کیفیت بالایی داشته و بر روی عملکرد و کارایی محصول نظارت دارند. مقدار Viscosity در روغن‌های صنعتی، دیزلی، بنزینی و دیگر روغن‌ها بسیار مهم است، زیرا هر روغن برای خودرو یا دستگاه خاصی ساخته شده است که مصرف اشتباه هر کدام می‌تواند صدمات زیادی را به خودرو یا دستگاه برساند. در ادامه این مطلب از وبلاگ شرکت سفیر فرتاک پارسه با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری را درباره ویسکوزیته و نقش آن در روغن‌ها به شما بدهیم.
2 ویسکوزیته چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
3 مفهوم ویسکوزیته در روغن موتور چیست؟
4 مثالی برای درک مفهوم ویسکوزیته
5 ویسکوزیته چگونه بر موتور تاثیر گذار است؟
6 اگر Viscosity روغن نامناسب باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟
تعریف ویسکوزیته
همانطور که متوجه شدید، ویسکوزیته در اجسام و مواد زیادی نقش دارد و تا حدودی کاربرد آن‌ها را مشخص می‌کند. همچنین مقدار ویسکوزیته می‌تواند نشان دهنده کیفیت محصول تولید شده نیز باشد، زیرا هر محصول با توجه به کاربردی که دارد، باید مقدار ویسکوزیته مشخصی داشته باشد. دستگاهی که با استفاده از آن می‌توان مقدار ویسکوزیته را برآورد کرد، ویسکومتر نام دارد. این دستگاه با توجه جنس مواد می‌تواند مقدار ویسکوزیته را تشخیص دهد. معمولا شرکت‌هایی که اقدام به تولید محصولات متفاوت می‌کنند، این دستگاه را دارند.
مقدار ویسکوزیته در اجسام مختلف معمولا متفاوت است و مقدار مشخصی نیز دارد. در صورتی که مقدار ویسکوزیته از حد مشخص شده بیشتر شود، امکان از بین رفتن خاصیت و کاربرد جسم یا ماده مورد نظر وجود دارد. معمولا تولید کنندگان محصولات مختلف می‌دانند که اندازه دقیق Viscosity باید چه اندازه باشد تا محصول با نتیجه دلخواه تولید شود. اما در برخی موارد کسانی که قصد تولید محصولات تقلبی را دارد، اقدام به دستکاری محصول کرده و همین امر نیز باعث تغییر ویسکوزیته خواهد شد. (توجه داشته باشید که همیشه احتمال تغییر مقدار ویسکوزیته وجود ندارد)
ویسکوزیته چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
هر کسی که با خصوصیات جریان، تحقیق و توسعه مواد، کنترل کیفیت و یا انتقال مایع درگیر شونده روبه رو شده باشد، قطعا روش محاسبه مقدار ویسکوزیته را یاد گرفته است. زیرا معمولا در این حوزه‌های کاری استفاده از ویسکوزیته بهره می‌برند. همانطور که گفتیم مقدار Viscosity یک ماده را بر اساس جنس و نوع آن با استفاده از ویسکومتر می‌توان اندازه گرفت. امروزه بسیاری از تولیدکنندگان محصولات متفاوت ویسکومترها را به عنوان بخشی مهم در برنامه‌های تحقیق، توسعه و کنترل فرآیند خود در نظر میگیرند، زیرا می‌دانند که اندازه گیری ویسکوزیته اغلب سریع‌ترین، دقیق‌ترین و مطمئن‌ترین روش برای تجزیه و تحلیل برخی از مهم‌ترین عوامل موثر بر عملکرد محصول است.
مفهوم ویسکوزیته در روغن موتور چیست؟
تکنیک‌های مختلفی برای اندازه‌گیری ویسکوزیته وجود دارد که هر یک مناسب شرایط خاص و مواد متفاوتی هستند. انتخاب ویسکومتر مناسب از بین ابزارهای موجود برای اندازه‌گیری دقیق، پیشنهادی بسیار خوبی است. ابزارهای امروزی هر کدام در شرایط خاصی مورد استفاده قرار میگیرند که برخی از آن‌های بسیار ساده و برخی دیگر بسیار پیچیده هستند. به طور مثال یکی از راه‌های پیچیده اندازه‌گیری مقدار ویسکوزیته شمارش ثانیه‌ها برای تخلیه مایعات از یک چوب است که بستگی به زیادی بودن ثانیه‌ها، مقدار ویسکوزیته نیز بیان می‌شود. آسان‌ترین راه اندازه‌گیری ویسکوزیته نیز استفاده از تجهیزات ضبط و کنترل خودکار بسیار است که در کمترین زمان ممکن، عددی که می‌خواهید را به شما می‌دهد.
همانطور که متوجه شدید، ویسکوزیته مقدار غلظت و یا رقیق بودن محصول را مشخص می‌کند. روغن‌هایی که رقیق هستند و سریع‌تر جریان پیدا می‌کنند، دارای ویسکوزیته‌ی پایینی هستند و در دماهای پایین یا در فصل زمستان عملکرد بهتری دارند. روغن‌هایی که غلظت بالایی دارند و Viscosity بیشتری داشته که آن‌ها را برای فصول گرم مناسب می‌کند. روغن‌هایی که دارای ویسکوزیته پایین هستند، در یخ بندان هم مشکلی برایشان رخ نمی‌دهد. روغن‌هایی که Viscosity یا گرانروی بالایی دارند نیز، در دمای بیشتر از 100 درجه نیز به کار خود ادامه داده و به عنوان خنک کننده نیز عمل می‌کنند. معمولا بر روی روغن‌ها سه عدد وجود دارد که یکی از آن‌ها مقدار ویسکوزیته را تعیین می‌کند و دیگری که در کنار حرف W می‌آید، نشان دهنده جریان روغن به هنگام سرما است.
با دانستن این موضوع شما باید با توجه به شرایط آب و هوای محل زندگیتان، روغن‌ها را خریداری کنید.عدد دیگر زمانی مورد توجه قرار می‌گیرد که موتور گرم شده و روغن نیز با دمای محیط یکی شده است. در اینجا می‌توان گفت که روغن‌ها در سرما و گرما در خودرو کار می‌کنند و فقط باید نوع مناسب آن‌ها را انتخاب کنید.
مثالی برای درک مفهوم ویسکوزیته
بسیاری از مردم نمی‌دانند که ویسکوزیته چیست و چرا باید به آن اهمیت بدهند. در زمان تعویض روغن نیز به تعمیرکار می‌گویند روغنی که برای خودروی آن‌ها مناسب است را به آن‌ها بدهند. اما این موضوع بسیار مهم است و باید بدانید که روغنی برای خودرو استفاده می‌شود و در صورت نامناسب بودن آن را تعویض کنید. در نظر داشته باشید که ویسکوزیته هر روغن باید با توجه به مقداری که در دفترچه راهنما گفته شده است، مورد استفاده قرار بگیرد، در غیر این صورت امکان آسیب رسیدن به موتور بسیار بالا است.
معمولا عددی شبیه به SAE 10W-40 را بر روی روغن‌ها مشاهده می‌کنید که هر عدد و حروف نشان دهنده اطلاعات خاصی است. به طور کلی این اعداد و حروف نشان دهنده ویسکوزیته این روغن می‌باشد. حروف SAE نیز یک نوع درجه‌بندی است که برای خودروها لحاظ شده و خصوصیات گرانروی روغن را نشان می‌دهد. همانطور که متوجه شدید، Viscosity روغن با درجه حرارت تغییر خواهد کرد، نمی‌توان از روغن‌های ساده برای استفاده موتور استفاده کرد، بنابراین باید از روغن‌های مخصوص موتور بهره برد تا به موتور آسیبی نرسد.
به همین دلیل است که بر روی برچسب یا محفظه روغن موتورها می‌توانید SAE 10W-40 را مشاهده کنید. حرف W که گفتیم نشان دهنده زمستان (Winter) است که نرخ گرانروی در زمستان را نشان می‌دهد. حروف SAE هم که یک برای درجه بندی قرار داده شده است. بنابراین W5-30 باقی می‌ماند که عدد سمت چپ نرخ گرانروی در سرما است و عدد سمت راست نشان دهنده نرخ گرانروی در گرما است. هرچه این اعداد کمتر و یا بیشتر باشند، نشان دهنده این است که ویسکوزیته آن‌ها نیز متفاوت است. در زمان خرید روغن باید به محل زندگی خود توجه داشته باشید، زیرا ویسکوزیته روغن نیز با توجه به آن باید تعیین شود تا موتور به مشکل بر نخورد.
ویسکوزیته چگونه بر موتور تاثیر گذار است؟
چندین بار است که تاکید می‌کنیم در زمان انتخاب روغن، حواستان به مقدار ویسکوزیته باشد، زیرا آسیب‌ها زیادی را به موتور می‌رساند. ویسکوزیته همانطور که می‌تواند به عنوان یک محافظ برای موتور عمل کند، در صورت انتخاب اشتباه مقدار آن، به یکی از اصلی‌ترین دشمنان موتور تبدیل خواهد شد که به مرور زمان آن را از بین خواهد برد. زمانی که روغنی با ویسکوزیته مناسب در درون موتور قرار گرفته است، تغییراتی مانند کاهش یا افزایش سرعت، فشار و دما که در درون موتور رخ می‌دهد به طور طبیعی انجام شده و هیچ تهدید برای موتور نخواهد بود.
به طور مثال در فصل سرما که قطعات خودرو به سختی کار می‌کنند، در صورتی که Viscosity روغن مناسب باشد، میل لنگ هیچ فشاری را متحمل نشده و می‌تواند به سادگی به کار خود ادامه دهد و خودرو را به حرکت وا دارد. حال اگر ویسکوزیته روغن بالا باشد، مشکلاتی برای میل لنگ و موتور به وجود می‌آید که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
بنابراین باید در حین سرویس خودرو و تعویض روغن نوع مناسبی از روغن را برای خودروی خود از لحاظ گرانروی انتخاب کنید.
اگر Viscosity روغن نامناسب باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟
در بخش قبل متوجه شدید که اگر ویسکوزیته روغن مناسب باشد، اتفاقی برای موتور رخ نداده و خودرو به خوبی کار می‌کند. حال، در نظر بگیرید که در فصل زمستان که سرمای زیادی به خودرو فشار وارد کرده است، روغنی با ویسکوزیته بالا در موتور ریخته شده است که و قطعات نیز تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. زمانی که موتور روشن می‌شود، در ابتدا مشکل خاصی به وجود نمی‌آید، اما وقتی که قصد شروع حرکت را دارید، میل لنگ درگیر می‌شود و روغن با ویسکوزیته بالا نیز در آن وجود دارد.
در ابتدای حرکت خودرو قدرت بسیار کمی دارد، بنابراین میل لنگ نیاز به صرف انرژی بیشتری برای حرکت دارد، اما روغن با Viscosity بالا، جلوی حرکت بیشتر را می‌گیرد. این اینجا ممکن است که قطعات درونی موتور دچار ساییدگی و پارگی شوند که هزینه زیادی را بر روی دست شما می‌گذارند. به طور کلی بسته به ویسکوزیته روغن موتور، ممکن است که مشکلاتی از قبیل ضعف سوخت در موتور، افزایش ساییدگی قطعات و افزایش شکست مواد شیمیایی را تجربه کند.
سخن پایانی
در این مطلب از وبلاگ روانکاران با شما کاربران گرامی همراه بودیم و مفهوم کلی ویسکوزیته را توضیح دادیم. در صورتی که قصد خریدروغن موتور برای خودرو را دارید، حتما به مقدار ویسکوزیته روغن توجه داشته باشید. حتی اگر دانش این کار را ندارید، حتما به یک متخصص مراجعه کنید تا یک روغن موتور مناسب را در اختیارتان قرار دهد. در آخر نیز باید به شما بگوییم که Viscosity روغن هر دستگاه با دستگاه دیگر و یا ویسکوزیته یک خودرو با خودروی دیگر متفاوت است و نمی‌توان یک روغن را برای هر دو آن‌ها استفاده کرد.
